Trong những năm gần đây, ở một số tỉnh Đông Nam Bộ như Bình Phước, Tây Ninh, Đồng Nai, và Tp.HCM, người ta đã bắt đầu nuôi heo rừng. Có những nơi nuôi hàng trăm con heo rừng, cũng có những gia đình chỉ nuôi vài con heo làm kiểng. Nhu cầu và giá cả trên thị trường đã thu hút nhiều người đầu tư. Bài viết này chúng tôi xin chia sẻ kỹ thuật nuôi heo rừng thuần chủng đến bà con nông dân.
Giống và đặc điểm giống
Tên gọi: Heo rừng là giống heo hoang dã đang được thuần hóa ở Thái Lan và Việt Nam. Heo rừng thường được chia thành hai nhóm giống: Nhóm giống mặt dài và nhóm giống mặt ngắn.
Vóc dáng: Heo rừng có vóc dáng cân đối, nhanh nhẹn, di chuyển linh hoạt, hơi gầy, dài đòn, lưng thẳng, bụng thon, chân dài, nhỏ và móng nhọn, cổ dài, đầu nhỏ, mõm dài và nhọn, tai nhỏ vểnh và thính, mũi rất thính và khỏe, da lông màu hung nâu, hung đen hay xám đen.
Sinh trưởng phát triển và sinh sản:
Heo rừng thường sinh con hai lần mỗi năm, mỗi lứa có từ 5 đến 10 con. Lứa đầu (con so) sinh ra từ 3 đến 5 con, trong khi lứa sau (con rạ) sinh ra nhiều hơn (từ 7 đến 10 con). Trọng lượng trung bình của heo sơ sinh là từ 0,5 đến 0,9 kg/con. Heo con có lông vằn dưa (vạch lông màu vàng chạy dọc theo thân trên nền da màu đen hoặc nâu). Khi heo con trên 3 tháng tuổi, các vết vằn dưa này sẽ mất đi. Trọng lượng trung bình khi trưởng thành, heo đực nặng khoảng 80-100 kg, còn heo cái nặng 50-70 kg…
Heo rừng ở tuổi 7-8 tháng có trọng lượng khoảng 30-40 kg (heo cái có thể phối giống, trong khi heo đực giống có thể phối giống muộn hơn 1-2 tháng). Thời gian mang thai của heo rừng cũng giống như heo nhà (khoảng 114-115 ngày). Quá trình đẻ (từ con đầu đến con cuối) kéo dài từ 1 đến 2 giờ. Quá trình này diễn ra tự nhiên, không cần sự giúp đỡ hoặc can thiệp của con người.
Chọn giống và phối giống
Chọn giống:
Nên chọn những con heo có đầu thanh, ngực sâu, mình nở, hoạt bát, lưng thẳng, bụng gọn, bốn chân chắc khỏe, bộ phận sinh dục phát triển và hoạt động tốt. Nếu có điều kiện, nên lựa chọn qua tiền gen (dòng họ, giống bố mẹ, ông bà…), qua bản thân (ngoại hình, khả năng thích nghi, khả năng sản xuất…) và qua tiền gen sau này.
Phối giống và thời điểm phối giống thích hợp:
Chu kỳ động dục của heo rừng là 21 ngày, thời gian động dục kéo dài từ 3 đến 5 ngày. Thời điểm phối giống thích hợp là vào cuối ngày thứ 2 hoặc đầu ngày thứ 3 (tuỳ theo giống, tuổi) nên cần theo dõi các biểu hiện của heo khi lên giống. Khi âm hộ chuyển từ màu hồng tươi sang màu hồng tái, có nếp nhăn và dịch nhờn tiết ra nhiều, tai chĩa về phía trước, có phản xạ đứng im (mê ì) là thời điểm phối giống tốt nhất.
Nên bỏ qua 1-2 lần động dục đầu tiên, vì cơ thể chưa hoàn thiện, ít trứng rụng, gây hiệu quả phối giống và đậu thai thấp. Khi heo cái có dấu hiệu động dục, ta cho heo đực tiếp xúc với heo cái. Heo đực sẽ liên tục phối giống, không ngừng nghỉ cho đến khi heo cái không chịu nữa.
Chuồng trại
Chuồng trại cho heo rừng cần được bố trí sao cho đáp ứng các đặc điểm và tập tính của chúng. Để nuôi heo rừng, nên chọn vị trí cao và có hệ thống thoát nước tốt. Ngoài ra, nơi nuôi cần có nguồn nước sạch để heo uống và duy trì hệ thực vật phong phú cũng như độ ấm thích hợp.
Chuồng trại nên được đặt cách xa khu dân cư và đường giao thông để tránh làm heo hoảng hốt khi có tiếng động.
Có thể nuôi heo rừng theo kiểu thả rông trong khu vực có cây xanh và rào che chắn. Hệ thống rào phải chắc chắn và có thể sử dụng lưới B40 để xây vườn nuôi tự nhiên. Mỗi vườn nuôi rộng 50-100 m2 (tuỳ thuộc vào diện tích đất), trong đó có chuồng nuôi rộng 20-30 m2 để nuôi 4-5 con heo cái trưởng thành.
Heo đực giống được nuôi riêng, mỗi con trong một vườn nuôi rộng 40-50 m2, trong đó có chuồng nuôi rộng 5-10 m2. Chuồng nuôi cần có mái che để bảo vệ khỏi mưa nắng, cao trên 2,5m, sàn đất tự nhiên và dốc 2-3% để đảm bảo thoáng mát và sạch sẽ.
Với quy mô ban đầu nuôi 10 con (2 đực/8 cái), cần có 3 vườn nuôi. Hai vườn nuôi heo cái sinh sản, mỗi vườn rộng 50-100 m2 và có 2 chuồng nuôi, mỗi chuồng rộng 20-30 m2. Một vườn nuôi heo đực giống rộng 40-50 m2 và có chuồng nuôi rộng 5-10 m2.
Thức ăn và khẩu phần thức ăn
Bao gồm thức ăn thô xanh như cỏ, cây, mầm cây và rễ cây, thức ăn tinh như hạt ngũ cốc và củ quả, cùng với các bổ sung muối khoáng như tro bếp, đất sét và hỗn hợp đá liếm. Heo rừng thường tìm kiếm tro và đất sét để ăn.
Khẩu phần thức ăn thông thường cho heo rừng bao gồm 70% rau, củ, quả (có thể sản xuất tại trang trại) và 30% cám, gạo, ngũ cốc, hèm bia, bã đậu… Heo được cho ăn hai lần mỗi ngày (sáng và chiều), với một con heo trưởng thành tiêu thụ khoảng 2-3 kg thức ăn hàng ngày.
Chăm sóc và nuôi dưỡng heo rừng
Thức ăn cho heo rừng, cung cấp bởi con người, có thể thiếu dinh dưỡng, đặc biệt là protein, khoáng chất và vitamin… Ngoài việc bổ sung thức ăn giàu protein, muối và vitamin, cần phải cung cấp đá liếm cho heo rừng liếm tự do (lưu ý để nơi khô ráo, mát mẻ). Hỗn hợp đá liếm bổ sung khoáng chất có thể mua hoặc tự trộn theo tỷ lệ (muối ăn 100g; sắt sun phát 100g: đồng sun phát 50g; diêm sinh 100g; vôi tôi 1.000g . . . đất sét vừa đủ 3kg) cho heo liếm tự do cũng chỉ tốn khoảng 20-25g/con/ngày.
Thức ăn của heo rừng chủ yếu là thực vật. Không nên sử dụng quá nhiều thức ăn giàu dinh dưỡng để nuôi heo rừng vì điều này có thể làm thay đổi chất lượng thịt và gây rối loạn tiêu hóa, gây tiêu chảy cho heo.
Heo thường ăn ít nước khi có thức ăn tươi, nhưng vẫn cần được cung cấp đủ nước sạch và mát để uống tự do. Hàng ngày, cần vệ sinh chuồng trại, dọn dẹp thức ăn thừa và rửa sạch máng ăn, máng uống…
Chăm sóc nuôi dưỡng heo đực giống
Heo đực giống có vai trò quan trọng trong việc gây đàn. Quản lý và chăm sóc tốt một con heo đực có thể phối giao với 5-10 con heo cái. Heo đực giống cần được nuôi riêng và được cung cấp thức ăn giàu protein, khoáng chất và vitamin. Trước khi phối giống, cần bổ sung thêm thức ăn giàu dinh dưỡng, 1-2 quả trứng gà, muối khoáng, vitamin cho heo ăn tự do…
Chăm sóc nuôi dưỡng heo cái giống
Heo rừng tự nhiên rất khéo nuôi con. Trong tự nhiên, khi đẻ, heo mẹ tự chăm sóc, nuôi dưỡng và tách bầy khi con lớn…
Heo rừng có khả năng sinh sản quanh năm. Thời gian mang thai là 3 tháng, 3 tuần, 3 ngày (114-115 ngày) trước khi đẻ.
Đối với heo cái mang thai, trong 2 tháng đầu, cần cho ăn các loại thức ăn như rau, củ, quả và hạt ngũ cốc thông thường… Có thể bổ sung thêm thức ăn giàu dinh dưỡng, 15g muối, 20g khoáng chất mỗi ngày. Sau 2 tháng và cho đến khi đẻ, cần bổ sung thêm thức ăn giàu protein, khoáng chất và vitamin… Trong ngày heo đẻ, có thể cho heo ăn cháo loãng, ít muối, ít rau xanh để phòng tránh táo bón.
Heo con: Heo con không cần trợ giúp khi đẻ, cắt rốn, chỉ mất khoảng 30 phút đến 1 tiếng để heo con có thể đứng và bú mẹ. Sau 15-20 ngày, heo con bắt đầu chạy và tập ăn cỏ, cây. Heo con có thể cai sữa và tách khỏi bầy để làm giống khi đạt khoảng 1,5-2 tháng tuổi.
Con heo sơ sinh có trọng lượng từ 300-500 gram, 1 tháng tuổi 3-5 kg, 2 tháng tuổi 8-10 kg, 6 tháng tuổi 25-30 kg. Khi đạt 12 tháng tuổi, heo có thể đạt khoảng 60-70% trọng lượng của heo trưởng thành. Với việc nuôi và dinh dưỡng thích hợp, sau 6 tháng nuôi, heo con có thể đạt trọng lượng 25-30 kg và được bán làm thịt.
Để heo con phát triển tốt, nên cho chúng tiếp xúc gần gũi với con người và tạo điều kiện để chúng bú sữa trong khoảng thời gian ngắn sau khi sinh, tối đa là 1-2 giờ. Hằng ngày, heo con cần được vận động.
Công tác Thú y
Heo rừng là động vật hoang dã đã được thuần hóa, do đó chúng có sức đề kháng cao và ít mắc các bệnh. Tuy nhiên, heo rừng thường gặp một số bệnh như Dịch tả, tiêu chảy, tụ huyết trùng, lở mồm long móng, bệnh sán lá, bệnh ghẻ lở và một số bệnh thông thường khác.
Đối với các bệnh liên quan đến đường tiêu hoá (như sình bụng, đầy hơi, đau bụng, tiêu chảy, ngộ độc thức ăn…), có thể sử dụng các loại thuốc trị đau bụng, sình bụng, đầy hơi, khó tiêu cho heo uống hoặc tiêm, hoặc cho heo ăn 5-10 kg rau dừa dại hoặc bổ sung thức ăn như ổi xanh, cà rốt, rễ cau, rễ dừa… để khỏi bệnh. Để phòng tránh bệnh, đảm bảo vệ sinh thức ăn và không sử dụng thức ăn mục, hôi thối.
Đối với chấn thương cơ học, chấn thương nhỏ cần rửa sạch và bôi thuốc trùng, chấn thương lớn cần rửa sạch, trùng trước và sau khi khâu, có thể tiêm kháng sinh tổng hợp như Ampicillin, Tetracycline hoặc (Penicillin + Streptomycin)… Da của heo rừng có khả năng tái tạo nhanh chóng nên chữa lành một cách nhanh chóng.
Khi heo bị sưng phổi, chúng thường có sốt cao, mất chú ý ăn và từ chối ăn. Điều trị bằng kháng sinh tổng hợp.
Ký sinh trùng ảnh hưởng đến heo
Ký sinh trùng đường ruột:
Heo bị nhiễm ký sinh trùng đường ruột thường gặp các triệu chứng như còi cọc, chậm lớn và phân có ấu trùng giun, sán. Để điều trị, cần xổ sán lãi cho heo.
Ký sinh trùng ngoài da:
Ve, mò, ghẻ, ruồi muỗi… là các loại ký sinh trùng ngoài da gây ra tình trạng hút máu và truyền bệnh ở heo. Tuy ít xảy ra do tính hoang dã của heo rừng, nhưng khi heo bị nhiễm ký sinh trùng ngoài da, ta có thể sử dụng thuốc sát trùng bôi hoặc xịt để điều trị. Để ngăn ngừa bệnh ký sinh trùng ngoài da, việc vệ sinh sát trùng chuồng trại và môi trường xung quanh đều sạch sẽ là cần thiết.
Giá trị và thị trường:
Giống heo này có nhiều ưu điểm như thịt thơm ngon, da mỏng và giòn, nhiều nạc, ít mỡ, hàm lượng cholesterol thấp, được người tiêu dùng ưa chuộng và có giá trị cao trên thị trường. Ngoài ra, chúng cũng có chi phí đầu tư thấp, tiêu tốn ít thức ăn, thời gian nuôi ngắn, dễ nuôi, sinh sản tốt, tỷ lệ sống cao và ít bị bệnh.
